Por mor da celebración do 25 aniversario da creación da bandeira do Bierzo tivo lugar unha xornada comarcal recentemente. O acto comezou coa intervención de diversos políticos que fixeron as súas reflexiois sobre a nosa Comarca. No caso da coordinadora da Junta de Castela e León en Ponferrada salientou que a institución comarcal era “la voz de El Bierzo” e o compromiso da Junta autonómica coa proteción do patrimonio e a tradición histórica. Por suposto non faltou a mención ao vindeiro Acordo marco entre ámbalas dúas instituciois que está a piques de sinarse.
Tamén falou o subdelegado do Goberno central sobre que O Bierzo se sente “orgulloso de su identidad” e dese “sentimiento de pertenencia”, suliñando que é unha Comarca con aspiraciones. O presidente da Depùtación marcou esa falla de financiamento axeitado da Comarca, e eses debes pendentes, casos do parque micolóxico e a fixación da sede institucional. Na defesa da súa Deputación, velaí o banco de terras e o servizo de asistencia a municipios. Dixo que o Consello berciano podería ter a xestión da auga e unha participación nos tributos do Estado. Case que nada!. Pola súa banda, o alcalde de Ponferrada pediu “no conformarse con lo logado y más ambición”. Tamén reclamou “construir Comarca de abajo a arriba”, así como “fortalecer la identidad berciana” contra crear unha comunidade autónoma de León. O rexidor amosouse a prol de preservar a cultura, coas variedades lingüísticas.
A seguir, Jesús Esteban disertou sobre a creación da bandeira Cruceira. Sinalou as dúas posturas iniciais de debate, a saber, a bandeira aspada máis histórica e a branquiazul, a popular e do bercianismo político. A desputa era política, entre a azul, galeguista, bercianista e da dereita, e a colorada, identificada coa esquerda. Velaí o intento do psoe ponferradino de crear unha bandeira branquicolorada que fracasara. A solución foi a bandeira de consenso, a Cruceira mestura da branquiazul e aspada. Fundamental foi a axuda do bercianismo político na súa difusión social. Até o punto de que Jesús Esteban recoñeceu a sorpresa da súa consolidación social.
As mesas de debate foron dúas, a primeira con funcionarios e a segunda con xornalistas. Da primeira apoiaron a existencia dun espazo propio, incluso dixeron que noutras comarcas naturais non se ten formulado comarcas institucionais e que a bandeira é asumida por todos e todas con naturalidade. Tamén estiveron a prol de novas competencias, casos de basuras, augas, cultura, etc. E pouco máis deu esta mesa na que faltou dar a voz ao público asistente.
A segunda mesa, cos xornalistas de diversos medios de comunicación (xornais, dixitais, radio e televisión) estivo máis interesante porque eles son xeradores de opinión pública. Deixaron caer que hai descoñecemento social do Consello comarcal, razón? que as súas escasas competencias non afectan á vida acotío dos bercianos. O director de elbierzodigital comentou o que muitos xa sabiamos, que certos mandamases políticos de Valladolid querían recoñecer a Comarca coma feito político incuestionable, mentres que esa institución non é valorada pola clase política en xeral. Dende León sempre din que a Comarca divide a provincia e mailo leonesismo, e o certo é que os políticos de fóra non pudieron coa presión social e política berciana, polo que tiveron que conceder a autonomía comarcal.
Outro representante dun xornal de León indicou que é a única Comarca de Castela e León, e que “necesita una voz más allá del Manzanal”, non quedou claro se quería decir, que precisaba do leonesismo político ou que ten que estar nas Cortes rexionais. Cando non hai oportunidade de preguntar dende o público restan dúbidas sen resolución. No tema do espazo propio da Comarca, unha xornalista do Bierzo apostou pola descentralización da Deputación e Junta. Elbierzodigital dixo que a Junta sempre está atenta á demanda social berciana porque intranquiliza aos políticos do PP. Recordemos que hai votos en xogo na luita política que poden consolidar gobernos locais e contrapesos para o leonesismo. Velaí o intento político foráneo de darmos confianza social ao Bierzo coas promesas políticas, mais sen ofrecer muita autonomía ao Consello comarcal. Dende a Tvlocal se comentou que a descentralización trae desenvolvemento económico territorial, mentres que o centralismo non. Muita verdade hai nestas verba. O capitalismo tende a concentrar o dito desenvolvemento nas ciudades (ver Usa, Europa, China e África) mentres que o rural cada vez está máis abandonado.
Outro locutor de radio local dixo que a Lei da Comarca é un traxe estreito, por iso apostou pola reforma desta Lei coa eleción direta. Ademais, indicou que non será doada a cesión de competencias municipais porque persiste o caciquismo que fomenta a contratación de traballadores locais que serán posibles votantes dos alcaldes. As novas competencias foron obxeto de discusión. Elbierzodigital reclamou que os concellos deleguen as súas competencias, e a supresión das mancomundidades de hoxe. Ben dito, mais a Junta de Castela e León creou a Comarca e ten a máxima responsabilidade no desenvolvemento competencial polo seu protagonismo político e financeiro. Tvlocal amosouse a prol de máis competencias (hoxe son 18), pola necesaria descentralización, e porque o medio rural vai necesitar máis axuda co despoboamento e mailo envellecemento (caso servizos sociais). Para un xornal capitalino falta o Instituto estadístico comarcal para ter unha información clarexa do Bierzo. Outra xornalista en León teimou na cercanía das competencias dos concellos aos cidadaos, por iso haberá resistencia á agrupación de municipios.
Locutora de emisora local formulou o problema territorial, hai que expor qué quere O Bierzo, con Galicia ou con León?, un debate sen resolver, e que hai certo cansazo de reivindicar polas promesas incumpridas. De novo Elbierzodigital comentou cómo era visto O Bierzo dende fóra. Resulta que sempre lle dicían en Valladolid que “ya están quejándose los de las montañas”, porque por unha ou outra cuestión, sempre nos facemos notar os bercianos. A isto engadíu Tvlocal que temos de reclamar á Deputación e maila Junta CeL un marco competencial máis amplo, pola “vía beligerante” ou coa “imaxinación”, exemplo do Banco de terras.
No fondo quedou a idea de que as instituciois superiores non queren ceder competencias ao Consello berciano. Por iso a necesidade de seguir coa vindicación autonomista, ademáis da necesaria negociación política. Así pode acontecer nos Acordos marcos e na nova reforma da Lei da Comarca. No ano 2026 cúmprense 35 anos da Comarca, unha boa conxuntura política para demandar a reforma legal. Quen pode entender que na Lei de 1991 non se recoñeza a simboloxía berciana, casos da bandeira Cruceira, o escudo, o Diazo do Bierzo, a capitalidade, lingua galega, etc. Outro tanto acontece coa iniciativa lexislativa comarcal, o dereito de participación na elaboración e debate dos proxetos e planes para O Bierzo, a eleción directa de representates, o financiamento incondicionado, etc.
O Bierzo, maio de 2025.
Xabier Lago Mestre
